Το φάσμα του αυτισμού και η κοινωνική τύφλωση.

Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα του αυτισμού το οποίο συναντάται συχνά στα άτομα που ανήκουν στις διαταραχές του αυτιστικού φάσματος είναι η ενασχόληση με «ειδικά ενδιαφέροντα». Η συχνότητά του μάλιστα είναι τέτοια που το καθιστά ένα από τα διαγνωστικά κριτήρια των διαταραχών του φάσματος του αυτισμού.

Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών DSM-IV, ένα από τα διαγνωστικά κριτήρια είναι «οι επαναλαμβανόμενες και στερεοτυπικές συμπεριφορές που είναι μη φυσιολογικές, είτε σε επίπεδο έντασης ή συγκέντρωσης». Στην τελευταία έκδοση του DSM, το DSM-V, τα διαγνωστικά κριτήρια των διαταραχών του αυτιστικού φάσματος περιλαμβάνουν«αρκετά περιορισμένα ενδιαφέροντα που είναι μη φυσιολογικά είτε στην ένταση είτε στη συγκέντρωση (π.χ. προσκόλληση ή ενασχόληση με ασυνήθιστα αντικείμενα ή ενδιαφέροντα).

Διαφέρει το χόμπι από το «ειδικό ενδιαφέρον»;

Ένα «ειδικό ενδιαφέρον» θα μπορούσε να περιλαμβάνει ενασχολήσεις, όπως το διάβασμα ή ακόμα και η εμμονή του παιδιού με τα τρένα. Επίσης, θα μπορούσε να περιλαμβάνει πιο ευρείες θεματικές ενασχόλησης, όπως η φωτογραφία ή το ενδιαφέρον για έναν μόνο φωτογράφο ή είδος φωτογραφίας. Αυτά τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα ταυτίζονται με τα χόμπι των περισσοτέρων ανθρώπων. Παρόλα αυτά, η επικέντρωση του ενδιαφέροντος σ’αυτό και ο βαθμός έντασης αυτής της επικέντρωσης τοποθετούν αυτό το ενδιαφέρον ως ένα από τα διαγνωστικά κριτήρια του αυτιστικού φάσματος. Όταν αυτή η ενασχόληση επισκιάζει κάθε πτυχή της ζωής του ατόμου με τέτοια ένταση που αποκλείει κάθε άλλη ενασχόληση, κατατάσσεται ως ειδικό ενδιαφέρον.

Τα όρια των «ειδικών ενδιαφερόντων»

Ο αποκλεισμός κάθε άλλης δραστηριότητας από τη ζωή του ατόμου μπορεί να βγει εκτός ελέγχου. Αρκετά συχνά, το αυτιστικό άτομο επικεντρώνει το ενδιαφέρον του για μεγάλο διάστημα σε μία ενασχόληση. Η επικέντρωση αυτή τον απομονώνει από τον κόσμο γύρω του περνώντας ώρες, ίσως και μέρες, ασχολούμενος με αυτό, ενώ πολλές φορές η επικέντρωση αυτή τον αποσπά από το να επιτελέσει άλλες βασικές λειτουργίες, όπως η σίτιση. Το αυτιστικό άτομο δε δέχεται με ευχαρίστηση τις διακοπές από αυτή την ενασχόληση: μάλιστα, οι διακοπές αυτές μπορούν να προκαλέσουν έντονα συναισθήματα, όπως ο θυμός. Ακόμα και μία μικρή διακοπή για να πάει στην τουαλέτα θεωρείται από το αυτιστικό άτομο μη επιθυμητή και πηγή ενόχλησης.

Τα άτομα που ανήκουν στο αυτιστικό φάσμα ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ τα «ειδικά ενδιαφέροντα»

Παρά τις φαινομενικές αρνητικές πτυχές αυτών των ενασχολήσεων, τα άτομα που ανήκουν στο αυτιστικό φάσμα χρειάζονται αυτά τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα. Η έντονη ενασχόλησή τους με αυτά, τους δίνει ιδιαίτερες δεξιότητες στους τομείς αυτούς, δεξιότητες που τους κάνουν να ξεχωρίζουν. Επιπλέον, οι ενασχολήσεις αυτές ενισχύουν το άτομο σωματικά και πνευματικά, αφού είναι πηγές ηρεμίας, συγκέντρωσης και ευχαρίστησης, πηγές αποφόρτισης του ατόμου και ένα μέσο να απομονωθούν από τον υπόλοιπο κόσμο και να «φορτίσουν τις μπαταρίες τους». Η έντονη ενασχόληση με αυτά τα ενδιαφέροντα αποτελούν ένα από τα βασικά συμπτώματα των διαταραχών του αυτιστικού φάσματος. Ενώ φαινομενικά ο χρόνος ή η μορφή της ενασχόλησης φαίνεται ότι έχει σημασία για τα άτομα αυτά, μάλλον συμβαίνει το αντίθετο, αφού το ενδιαφέρον για κάποια ενασχόληση είναι πολύ σημαντικό για αυτά και πρέπει να καλλιεργείται. Ενώ, δηλαδή, κάποιοι άνθρωποι αποφορτίζονται και ηρεμούν διαβάζοντας μια εφημερίδα, τα άτομα που ανήκουν στο αυτιστικό φάσμα χαλαρώνουν με αυτές τις ιδιαίτερες ενασχολήσεις.

Κοινωνική ανάπτυξη
Τα ελλείμματα στον κοινωνικό τομέα ξεχωρίζουν τον αυτισμό και τις συναφείς διαταραχές του φάσματος του αυτισμού (ASD) από τις άλλες αναπτυξιακές διαταραχές. Τα άτομα με αυτισμό παρουσιάζουν κοινωνική έκπτωση και συχνά δεν αντιλαμβάνονται από μόνοι τους πράγματα, που πολλοί άνθρωποι παίρνουν σαν δεδομένα. Σημειώνεται ότι η αυτιστική Temple Grandin περιγράφει ότι η αδυναμία της να κατανοήσει την κοινωνική επικοινωνία των νευροτυπικών (νευροτυπικός= μη αυτιστικός), δηλαδή των άτομων με τυπική ανάπτυξη του νευρικού συστήματος, της αφήνει την αίσθηση ότι είναι "σαν ένας ανθρωπολόγος στον ?ρη".

Η ασυνήθιστη κοινωνική ανάπτυξη εκδηλώνεται νωρίς στην παιδική ηλικία. Τα αυτιστικά βρέφη δείχνουν λιγότερη προσοχή στα κοινωνικά ερεθίσματα, χαμογελούν και κοιτάζουν τους άλλους λιγότερο συχνά, και ανταποκρίνονται λιγότερο στο όνομά τους. Τα αυτιστικά νήπια διαφέρουν εμφανέστερα στα κοινωνικά πρότυπα, για παράδειγμα, έχουν λιγότερη βλεμματική επαφή και δεν περιμένουν τη σειρά τους, και είναι πιο πιθανό να επικοινωνούν πιάνοντας το χέρι κάποιου άλλου (συνήθως του γονέα) και να οδηγούν το χέρι σε αυτό που θέλουν. Τα αυτιστικά παιδιά τριών ως πέντε ετών είναι λιγότερο πιθανό να εμφανίζουν κοινωνική κατανόηση, να προσεγγίζουν τους άλλους αυθόρμητα, να μιμούνται και να ανταποκρίνονται σε συναισθήματα, να επικοινωνούν εξωλεκτικά, καθώς και να περιμένουν τη σειρά τους όταν παίζουν με άλλους. Ωστόσο, κάνουν σχέσεις ασφαλούς προσκόλλησης με τους γονείς τους. Τα περισσότερα αυτιστικά παιδιά εμφανίζουν λιγότερη ασφαλή προσκόλληση από τα μη-αυτιστικά παιδιά, αν και η διαφορά αυτή εξαφανίζεται στα παιδιά με υψηλή διανοητική ανάπτυξη ή ελαφρύ αυτισμό. Τα μεγαλύτερα παιδιά και οι ενήλικες με διαταραχές του φάσματος αυτισμού σκοράρουν χαμηλότερα στα τεστ αναγνώρισης προσώπου και συναισθημάτων.

Αντίθετα προς μια κοινή πεποίθηση, τα αυτιστικά παιδιά δεν προτιμούν να είναι μοναχικά. Η δημιουργία και η διατήρηση φιλίας συχνά αποδεικνύεται ότι είναι κάτι δύσκολο για τους αυτιστικούς. Για αυτούς, η ποιότητα της φιλίας, και όχι ο αριθμός των φίλων, δείχνει αν αισθάνονται μοναξιά. Οι λειτουργικές φιλίες, όπως αυτές που καταλήγουν σε προσκλήσεις στα πάρτυ, μπορεί να επηρεάσει πολύ έντονα την ποιότητα της ζωής τους.

Υπάρχουν πολλές ανέκδοτες εκθέσεις, αλλά λίγες συστηματικές μελέτες, της επιθετικότητας και της βίας στα άτομα με διαταραχές του φάσματος αυτισμού. Τα περιορισμένα στοιχεία υποδηλώνουν ότι, σε παιδιά με νοητική υστέρηση, ο αυτισμός συσχετίζεται με την επιθετικότητα, την καταστροφή της περιουσίας, και τα ξεσπάσματα. Μια μελέτη του 2007 κατά την οποία ερωτήθηκαν οι γονείς 67 παιδιών με διαταραχές του φάσματος αυτισμού, ανέφερε ότι περίπου τα δύο τρίτα των παιδιών είχαν περιόδους σοβαρών ξεσπασμάτων και περίπου το ένα τρίτο είχε ιστορικό τ επιθετικότητας, με τα ξεσπάσματα σημαντικά περισσότερο συχνά από ότι στα μη αυτιστικά παιδιά με γλωσσικές διαταραχές . Μια μελέτη στη Σουδία το 2008 διαπιστώνει ότι, από τα άτομα ηλικίας 15 ετών ή μεγαλύτερα που πήραν εξιτήριο από νοσοκομείο με τη διάγνωση του φάσματος αυτισμού, εκείνοι που διέπραξαν βίαια εγκλήματα ήταν σημαντικά πιο πιθανό να έχουν και άλλες ψυχοπαθολογικές καταστάσεις όπως ψύχωση.

Επικοινωνία

Περίπου το ένα τρίτο έως το ήμισυ των αυτιστικών ατόμων δεν αναπτύσσουν αρκετά φυσική ομιλία ώστε να ανταποκριθούν στις καθημερινές τους επικοινωνιακές ανάγκες. Οι διαφορές στην επικοινωνία μπορεί να υπάρχουν από το πρώτο έτος της ζωής, και μπορεί να περιλαμβάνουν καθυστερημένη έναρξη της βαβίσματος, ασυνήθιστες κινήσεις, μειωμένη ικανότητα ανταπόκρισης, και φωνητικά πρότυπα που δεν είναι συγχρονισμένα με το γονέα. Στο δεύτερο και το τρίτο έτος, τα αυτιστικά παιδιά έχουν λιγότερο συχνό και λιγότερο διαφοροποιημένο βάβισμα, λιγότερα σύμφωνα, λέξεις, και συνδυασμούς λέξεων. Οι χειρονομίες τους σπανιότερα συνδυάζονται με λέξεις. Τα αυτιστικά παιδιά είναι λιγότερο πιθανό να ζητήσουν ή να μοιραστούν εμπειρίες, και είναι πιο πιθανό να επαναλαμβάνουν απλώς λόγια άλλων (ηχολαλία) ή να χρησιμοποιούν τις αντωνυμίες αντίστροφα. Η μοιρασμένη προσοχή φαίνεται να είναι αναγκαία για τη λειτουργική ομιλία, και τα ελλείμματα στη μοιρασμένη προσοχή φαίνεται να κάνουν τα βρέφη με διαταραχές του φάσματος αυτισμού να ξεχωρίζουν. Για παράδειγμα, μπορεί να βλέπουν το χέρι που δείχνει αντί για το αντικείμενο που τους δείχνει αυτό το χέρι και συνεπώς αποτυγχάνουν στο να δείχνουν αντικείμενα με σκοπό το σχολιασμό ή για να μοιραστούν μια εμπειρία. Τα αυτιστικά παιδιά μπορεί να έχουν δυσκολία με το συμβολικό παιχνίδι και με τα σύμβολα στη γλώσσα.
Σε δύο μελέτες, υψηλής λειτουργικότητας αυτιστικά παιδιά ηλικίας 8-15 σκόραραν εξίσου καλά, και οι ενήλικες καλύτερα, σε σχέση με τα άτομα ελέγχου σε βασικές γλωσσικές δεξιότητες που αφορούσαν το λεξιλόγιο και την ορθογραφία. Και οι δύο ομάδες αυτιστικών σκόραραν χειρότερα από ό, τι η ομάδα ελέγχου στα πολύπλοκες γλωσσικές δεξιότητες όπως η εικονική γλώσσα, η κατανόηση και η επαγωγή. Καθώς συχνά "μετράμε" τους ανθρώπους αρχικά από τις βασικές γλωσσικές τους δεξιότητες, αυτές οι μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που μιλούν σε αυτιστικά άτομα έχουν περισσότερες πιθανότητες να υπερεκτιμούν τους αυτιστικούς ακροατές τους, ως προς το βαθμό κατανόησής τους.


Επαναληπτική συμπεριφορά
Τα αυτιστικά άτομα παρουσιάζουν πολλές μορφές επαναλαμβανόμενης ή στερεότυπης συμπεριφοράς, την οποία η Αναθεωρημένη Κλίμακα για την Επαναληπτική Συμπεριφορά (Repetitive Behavior Scale-Revised
ή RBS-R), κατηγοριοποιεί ως εξής.
Η στερεοτυπία είναι η επαναλαμβανόμενη κίνηση, όπως το φτερούγισμα των χεριών, η παραγωγή ήχων, το στριφογύρισμα του κεφαλιού ή το λίκνισμα (μπροστά-πίσω) του σώματος.
Η καταναγκαστική συμπεριφορά που έχει πρόθεση και φαίνεται να ακολουθεί κανόνες, όπως η σειροθέτηση αντικειμένων σε στοίβες ή γραμμές.
Η ομοιόσταση είναι η αντίσταση στην αλλαγή. Για παράδειγμα, επιμένουν ότι τα έπιπλα δεν πρέπει να
μετακινούνται ή αρνούνται να τους διακόψεις.
Η τελετουργική συμπεριφορά περιλαμβάνει ένα αμετάβλητο πρότυπο καθημερινών δραστηριοτήτων, όπως ένα μενού που δεν αλλάζει ή μια ιεροτελεστία για το ντύσιμο.
Η περιορισμένη συμπεριφορά είναι περιορισμένη σε εστίαση, ενδιαφέρον ή δραστηριότητα, όπως ενασχόληση με ένα μόνο τηλεοπτικό πρόγραμμα, αντικείμενο, ή ένα παιχνίδι.
Ο αυτοτραυματισμός περιλαμβάνει κινήσεις που τραυματίζουν ή μπορεί να βλάψουν το ίδιο το άτομο,
όπως να ζουλάει τα μάτια του, να τσιμπάει το δέρμα του, να δαγκώνει το χέρι του, και να χτυπά το κεφάλι του. Μια μελέτη του 2007 αναφέρει ότι η αυτοτραυματισμός κάποια στιγμή πλήττει περίπου το 30% των παιδιών με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού.

Δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά που να είναι ειδικά για τον αυτισμό, αλλά μόνο στον αυτισμό φαίνεται να εμφανίζονται τόσο συχνά και με τέτοια ένταση αυτές οι συμπεριφορές.


Άλλα συμπτώματα
Τα αυτιστικά άτομα μπορεί να έχουν συμπτώματα που είναι ανεξάρτητα από τη διάγνωση, αλλά μπορεί να επηρεάζουν το άτομο ή την οικογένεια. Υπολογίζεται ότι 0,5% έως 10% των ατόμων με διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού παρουσιάζουν ασυνήθιστες ικανότητες, από τις μεμονομώμενες ικανότητες όπως η απομνημόνευση των απαντήσεων σε τηλεπαιχνίδια μέχρι τα εξαιρετικά σπάνια χαρίσματα των καταπληκτικών "σοφών" αυτιστικών (ΣτΜ: όπως ο "Rainman"). Πολλά άτομα με διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού παρουσιάζουν ανώτερες ικανότητες στην αντίληψη και την προσοχή, σε σχέση με το γενικό πληθυσμό. Οι αισθητηριακές δυσκολίες υπάρχουν στο 90% των ατόμων με αυτισμό, και από ορισμένους θεωρούνται τα στοιχεία του πυρήνα του αυτισμού, αν και δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία ότι τα αισθητηριακά συμπτώματα διαφοροποιούν τον αυτισμό από τις άλλες αναπτυξιακές διαταραχές. Υπολογίζεται ότι το 60% -80% των αυτιστικών ατόμων έχουν κάποιες ενδείξεις ως προς την κίνηση που περιλαμβάνουν τον κακό μυϊκό τόνο, το φτωχό κινητικό σχεδιασμό, και το περπάτημα στις μύτες των ποδιών.

Ασυνήθιστη διατροφική συμπεριφορά παρουσιάζεται σε περίπου τρία τέταρτα των παιδιών με διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού, σε βαθμό που αποτελούσε προηγουμένως ένα διαγνωστικό δείκτη. Η επιλεκτικότητα στο φαγητό είναι το πιο κοινό πρόβλημα, αν και οι τελετουργίες κατά τη διάρκεια του φαγητού ή και η άρνηση πρόσληψης τροφής επίσης μπορεί παρουσιαστεί. Αυτό ωστότο δεν φαίνεται να φτάνει σε υποσιτισμό. Παρά το γεγονός ότι ορισμένα αυτιστικά παιδιά έχουν γαστρεντερικά συμπτώματα, υπάρχει έλλειψη δημοσιευμένων ερευνών με σαφή στοιχεία για την υποστήριξη της θεωρίας ότι τα αυτιστικά παιδιά έχουν περισσότερα ή διαφορετικά συμπτώματα από τα άλλα παιδιά.

Οι γονείς των παιδιών με διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού έχουν υψηλότερα επίπεδα στρες. Τα αδέλφια των παιδιών με διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού δηλώνουν μεγαλύτερο θαυμασμό και λιγότερες συγκρούσεις με τα αυτιστικά αδέρφια τους σε σχέση με τα αδέλφια ατόμων που δεν έχουν αυτισμό ή αδέρφια ατόμων με σύνδρομο Down. Τα αδέλφια των ατόμων με διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να μην φτάσουν σε ευημερία όταν γίνουν ενήλικες και φτωχότερες οικογενειακές σχέσεις ως ενήλικες.

ΠΗΓΗ
ΠΗΓΗ